4/B Sözleşmeli Bakım Personelinin İstirahat Süreleri ve Uygulamadaki Sorunlar

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslara göre 4/B sözleşmeli personelin haftalık çalışma süresi 40 saattir. Günlük çalışma süresi genellikle 8 saat olarak belirlenmekte olup, bu sürelere dinlenme saatleri dahil edilmemektedir. Özellikle vardiyalı sistemde çalışan bakım personelleri açısından 12, 16 veya 24 saatlik vardiyalar söz konusu olduğunda, dinlenme (istirahat) sürelerinin nasıl değerlendirileceği büyük önem arz etmektedir.

Mevzuata göre haftalık 40 saatlik çalışma süresi aşılmadığı sürece dinlenme süresi verilebilir, ancak bu sürenin ne kadar olacağına dair standart bir düzenleme bulunmamaktadır. Kurumlar genellikle 24 saatlik vardiyalarda 7,5 saati istirahat süresi olarak kabul edip, kalan 16,5 saati fiili çalışma olarak değerlendirmektedir. Bu hesaplamaya göre personelin mesaisi eksik gösterilmekte ve fazla çalışma hakkı doğmaması için bu yöntem tercih edilmektedir.

Ancak uygulamada Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına bağlı kurumlarda, ister 4/B sözleşmeli memur statüsünde olsun isterse sürekli işçi kapsamında olsun, bakım personellerinin istirahat süreleri hukuka aykırı şekilde çalışma süresinden düşülmektedir. Oysa bu personel grubu, “istirahat süresi” olarak kabul edilen zaman dilimlerinde de kurumda kalmakta, nöbet alanını terk etmemekte ve çoğu zaman çocukların veya bakıma muhtaç bireylerin acil durumlarında aktif görev yapmaya devam etmektedir. Bu nedenle hukuken ve fiilen bir istirahatten bahsedilemeyeceği açıktır.

Örneğin 24 saatlik bir nöbette 7,5 saati “istirahat” saymak ve yalnızca 16,5 saatlik bir çalışmayı resmi mesai olarak kabul etmek, personelin emeğini yok saymak anlamına gelmektedir. Bu uygulama, işçinin fiilen çalıştığı süreyi yansıtmadığı gibi, fazla mesai ve izin haklarının da eksik hesaplanmasına sebep olmakta, ciddi hak kayıplarına yol açmaktadır.

Bu nedenle, bakım personellerinin nöbet esaslı çalıştıkları sürenin tamamı çalışma süresi olarak değerlendirilmelidir. Gerçek anlamda dinlenmenin olmadığı, iş yerinden ayrılamadıkları bu durumlar “istirahat” kapsamında sayılamaz. Bu uygulamaya karşı sendikalar, personel temsilcilikleri ve bireysel başvurularla yargı yoluna gidilmesi hem yasal hem de insani bir gerekliliktir.